Przez całe swoje życie nabywamy umiejętności radzenia sobie z trudnymi sytuacjami. Może odbywać się to w sposób bierny, czynny, a niejednokrotnie nawet zaplanowany.
Mimo tego, że istnieje wiele psychologicznych sposobów postępowania w sytuacjach trudnych nie zawsze potrafimy skutecznie radzić sobie z różnymi obciążeniami. Skuteczność zależy nie tylko od samej osoby, jej cech, predyspozycji, wiedzy, inteligencji ale także od danej sytuacji, od miejsca oraz czasu w jakim zagrożenie występuje.
4 strategie radzenia sobie ze stresem
Zofia Ratajczak wymienia cztery strategie zaradcze w walce ze stresem, wybór strategii zależny jest od tego jak dane zdarzenie jest stresujące i ważne dla nas. Każda strategia objawia się innym repertuarem działań. Do strategii tych należą:
- Strategia prewencyjna, osoba podejmuje działania przed zadziałaniem stresora, niejako przygotowuje się, uodparnia na przyszłość. Przygotowuje się zarówno w aspekcie fizycznym i psychicznym na potencjalne oddziaływanie stresorów. Strategia prewencyjna jest najlepsza i przynosi największe korzyści dla osoby.
- Druga strategia to walka z sytuacją stresotwórczą. Gdy sytuacja stresująca wystąpiła osoba aktywnie przeciwdziała stresowi. W tej strategii mamy do czynienia z dużym wydatkiem energetycznym i intelektualnym.
- Trzecią strategią jest strategia obronna, osoba czeka aż wszystko samo się ułoży. Nie podejmuje działań, jest pasywna. Bardzo często ta strategia nie przynosi dobrych skutków gdyż rzadko sytuacje rozwiązują się same.
- Czwarta strategia to ucieczka. Najczęściej występuje gdy człowiek znajduje się w sytuacji bez wyjścia, ogarnia go wtedy poczucie bezradności i brakuje mu sił do jakiejkolwiek walki. Nie jest w stanie przeciwdziałać zaistniałej sytuacji. W tym momencie warto rozejrzeć się wkoło i skorzystać ze wsparcia społecznego czyli np. poprosić o pomoc kolegę, sąsiadkę, kogoś z rodziny czy poszukać specjalistycznego wsparcia.
A co z emocjami?
W całym procesie zaradczym człowiekowi mogą towarzyszyć zarówno emocje pozytywne jak i negatywne niezależnie od sukcesu czy porażki. Uczucie negatywne pomimo sukcesu może pojawić się np. gdy osiągniemy sukces w pracy kosztem relacji w rodzinie. Aby usunąć napięcie spowodowane stresującą sytuacją wybieramy jedną z powyżej opisanych strategii, stosujemy ją, a następnie poddajemy ocenie. Największe koszty psychologiczne pojawiają się przy braku adekwatności wysiłku oraz nieumiejętnym wykorzystaniu własnych zasobów. Może pojawiać się wtedy lęk, poczucie pustki, rozgoryczenie. Mimo, że są to nieprzyjemne odczucia, których każdy woli unikać jednak pełnią ważną funkcję informacyjną, która pozwala zmodyfikować nasze działanie w przyszłości. Ucząc się na doświadczeniu dobieramy najbardziej optymalną strategię, wypracowujemy sobie najlepszy sposób radzenia sobie ze stresem.
Podsumowując…
Podsumowując po pierwsze warto postawić na działania prewencyjne czyli działać przed zadziałaniem stresora np. jeśli wiesz, że za pół roku czeka Cię ciężki egzamin to już dziś możesz zacząć się do niego uczyć, przygotowywać potrzebne materiały, robić dobre notatki – to sprawi, że będziesz bardziej przygotowany i stres przed egzaminem nie będzie aż tak duży.
Po drugie łatwiej funkcjonujemy w sytuacjach potencjalnie stresujących gdy stajemy się bardziej świadomi siebie, wiemy co potrafimy, dbamy o swój rozwój w obszarach fizycznym, umysłowym, duchowym, społecznym.
Po trzecie warto uczyć się na własnym doświadczeniu, wyciągać wnioski z poprzednich sytuacji stresujących np. jeśli kiedyś podczas przemówienia publicznego stres spowodował, że zapomniałeś powiedzieć wszystkiego co chciałeś może warto następnym razem mieć zanotowane najważniejsze tematy do poruszenia aby nic Ci nie umknęło. Znów jest to działanie prewencyjne czyli przed zadziałaniem stresora przewiduję co się może wydarzyć i przygotowuję się na daną sytuację.
Staraj się świadomie podchodzić do radzenia sobie ze stresem i jak najczęściej wybieraj strategię prewencyjną, która jest skuteczna i zarazem najmniej obciążająca.
Jeśli chcesz wiedzieć więcej zajrzyj do lektury:
Ratajczak, Z. (2000). Stres – radzenie sobie – koszty psychologiczne. W: I. Heszen – Niejodek, Z. Ratajczak (red.), Człowiek w sytuacji stresu. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego